Divriği Süleyman Ağa Camii

Bulunduğu Yer: Divriği’de, Süleyman Ağa Mahallesi’nde, Kanarya Sokağı ile Mehmet Atay Sokağı’nın kesiştiği köşede yer almaktadır

Tarihçesi: Yapının minare kaidesinin üst kısmında, 36 x 52 cm. ölçülerinde dört satır halinde ve 1324 H.–1906 M. tarihli taş bir kitabe yer almaktadır

Bir halveti dünya edince niceler Bu eseri hayrata göründükçe bu

Böyle bir hayrı delil almak gerek Yâd ederler ta ki onu niceler

Bu camiinin banisini ya ilah Eyle mesrur dar–ı dünyada bulsun felah

Sahibü’ l –hayrat Hacı Süleyman Ağa Bin El-hac Osman Ağa Sene 1324

Bu kitabeye göre yapı, 1324 H.–1906 M. yılında Süleyman Ağa tarafından yaptırılmıştır. Cami ile ilgili bazı arşiv belgeleri mevcuttur. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde 1100 H.–1688/1689 M. tarihli belgeden, mescidin El–Hac Süleymanağa İbnül merhum El–Hacı Osman Ağa adına düzenlenmiş bir vakfiyesinin olduğu anlaşılmaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivindeki 1100 H.– 1688/1689 M. tarihli belgeden hareketle inşa tarihinin XVII. yüzyılın sonları olabileceğini ifade etmektedir.

1970’li yıllarda orijinal toprak dam, kiremit kaplı kırma bir çatı içerisine alınmıştır. Bu esnada, cephelerin geniş saçaklarla koruma altına alındığı anlaşılmaktadır. Süleyman Ağa Camii, 2007 yılında V.G.M. tarafından onarılmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Yaklaşık kare bir alan üzerine kurulan Süleyman Ağa Camii, ahşap destekli camiler grubunda değerlendirilmektedir. Harim bölümünün üzerini örten ahşap tavan, ortada üç ahşap direk ile taşınmaktadır. Asıl ibadet mekânı, bu ahşap direklerin üzerine doğu–batı istikametinde atılan kirişle, mihraba paralel uzanan iki sahna ayrılmıştır. Mihrap önündeki sahnın tavanı tek kuşaklı ve düz olarak planlanırken, iç tavan doğu–batı doğrultuda çakılan çıtalarla bölümlendirilmiştir. Tavanın merkezine yerleştirilen göbek kısmı dilimli yapraklardan meydana gelen bir bitkisel kompozisyon ile süslenmiştir. Tavan göbeğinin zeminine pembe renkli bir kumaş yerleştirilmiştir. Kompozisyon geneli sarkıt yapan püsküller ile çevrelenmiştir. Kuzey sahnın tavanı ise sadece doğu–batı doğrultuda çakılan çıtalar ile bölümlendirilmiştir. Bahsi geçen bu süsleme, yapılan son onarımlar ile ortadan kaldırılmıştır. Tavan günümüzde sade bir görüntüdedir. Kuzey cephedeki hafif batıya kaydırılmış olan lentolu giriş açıklığı ile son cemaat yerine ulaşılmaktadır . Son cemaat yeri, tüm cepheleri kaplayan duvarlar ile kapalı bir mekân olarak tasarlanmıştır. Kapının doğusunda iki, batısında bir pencere açıklığı yer alır. Ayrıca giriş açıklığının üzerinde de bir pencere açıklığı yer almaktadır. Son cemaat mahallinin üzeri kuzey–güney yönde atılan ahşap direklerle taşınan ahşap tavanla kapatılmıştır. Ahşap tavan doğu–batı istikametinde atılan ahşap çıtalarla bölümlendirilmiştir. Giriş kapısının doğu ve batısındaki sekiler, orta bölümden 0.20 m. yüksek tutulmuştur. Son cemaat yerinin kuzey batısına abdest alma muslukları konulmuştur. Son cemaat yerinin güney duvarı ortasına, çok sade bir mihrap nişi yerleştirilmiştir.

Meyilli bir arazide kurulan Süleyman Ağa Camii’nin aydınlatılması için, güney ve batı cephelerde ikişer mazgal pencere, doğu cephede altta üç adet dikdörtgen ve üstte biri dikdörtgen ikisi mazgal üç pencere ve kuzey cephede dikdörtgen dört pencere açıklığına yer verilmiştir. Asıl ibadet mekânının kuzeybatı kösesi kadınlar mahfili olarak düzenlenmiştir. Mahfilin doğu yönüne ayakkabılık yerleştirilirken güney cephesi altı eşit kaş kemerler ile bölümlendirilmiştir. Kemer aralarına çapraz ve yatay çakılan çıtalarla meydana getirilen kafes yerleştirilmiştir. Söz konusu bu uygulamalar, son onarımlarla ortadan kaldırılmıştır.

Minare: Caminin kuzeydoğusunda, kare planlı tas bir kaide üzerinde çokgen planlı, tek şerefeli ahşap minare mevcuttur . Minarenin taş kaide bölümü doğu duvarı ile hem yüz tutulurken, kuzey yönde cepheden dışarı taşırılmıştır. Minare girişine, son cemaat yerinin güneydoğusunda bulunan ve kuzeye doğru dönen sekiz basamaklı tas merdivenle çıkılarak ulaşılan ahşap kapıdan geçilmektedir. Taş kaide kısmının üzerinde ahşap, çokgen gövde yükselmektedir. Şerefe bölümüne, 00,4– 00,5 m. kalınlığındaki 25 ahşap basamaklı merdivenle ulaşılır. Minarede petek kısmına yer verilmemiştir. Şerefe bölümü çokgen kırma bir külahla kapatılmıştır.

Mihrap: Güney duvar ortasında, 0.30 m. derinliğinde, yarım daire planlı mihrap nişi yer almaktadır . Mihrabın alınlık duvarında, alçı malzemeden kalıplama tekniğinde bitkisel süsleme işlenmiştir. Mihrap nişi, “S” biçiminde kıvrımlar yaparak ilerleyen ve ince bir sapın taşıdığı rumi yapraklarla bir bordür halinde çerçevelenmiştir. Mihrap köşelikleri stilize yaprak ve palmet motifleriyle doldurulmuştur. Mihrap genişliğinde, köşeliklerden tavana kadar uzanan yüzey yivlenmiş, kıvrımlar yapan ve simetrik olarak düzenlenmiş akant yapraklarından oluşan bitkisel bir kompozisyonla süslenmiştir. Bu kompozisyonun merkezinde bir hilal motifi dikkat çekmektedir.

Minber: Mihrabın hemen yanında, son yıllarda ilave edildiği anlaşılan ahşap minber bulunmaktadır. Minberde herhangi bir sanatsal özellik bulunmamaktadır . Minber korkuluklarında kafesleme tekniği, diğer bölümlerde çakma tekniği kullanılmıştır. Caminin doğu duvarına ilistirilmiş kürsü de herhangi bir sanatsal özellik taşımamaktadır. Prizmatik altlık üzerindeki korkuluk kısmı kare biçimli üç panoya ayrılmıştır. Vaaz kürsüsü, günümüzde yeşil renkli yağlı boyalıdır.

Süsleme: Yapıdaki tek süsleme, mihrap bölümünde görülmektedir. Mihrap ters “U” seklinde bir süsleme şeridiyle sınırlandırılmıştır. Çerçevede basit, bitkisel motifler görülmektedir. Bu çerçevenin hemen üzerinde ise, bir merkezden dağılan ve tavana kadar yükselen bir süsleme görülmektedir. Geç dönem özelliğindeki bu bölümde bitkisel motifler alçı malzemeden kalıplama tekniğinde ele alınmış olup mihrapla aynı eksende iki yanda sınırlandırılmıştır. Harimin batı duvarının orta kısmında bir dolap nişi bulunmaktadır. Dolap kapakları ahşap malzemeli olup kapaklar iki eşit yüzeye ayrılmıştır. Alt bölüm dört eşit kare yüzeye bölümlenmişken, orta kısım uçları dilimli olan sivri kemer seklinde bitirilmiş dört dikdörtgen pano halindedir. Üst kısımdaki pano, orta bölümle aynı biçimde tasarlanmıştır.

Malzemeler: Yapı, ahşap hatıllı, çamur harçlı, kerpiç malzeme ile inşa edilmiştir. Temel seviyesinde ve minare kaidesinde tas malzeme kullanılmıştır. Üst örtü, taşıyıcı direkler ve minare gövdesi ise ahşap malzeme ile gerçekleştirilmiştir.

Kaynak : Muhammet Lütfü KINDIĞILI

Divriği ve Çevresindeki Kültür Varlıkları