Divriği Sitte Melik (Şahin Şah) Türbesi

Bulunduğu Yer: Divriği’de, Kalealtı Mahallesi’nde bulunmaktadır.

Tarihçesi: Türbe üzerinde dört adet kitabe bulunmaktadır. Bunlardan ilki saçak altı seviyesinde sekizgen gövdeyi dolasan bir kuşak halindedir. Kitabe
28 m. boyunda ve 40 cm. genişliğindedir. Arapça kitabenin günümüzde belli kısımları mevcuttur. Arapça kitabenin Türkçe karşılığı kaynaklarda şöyle geçmektedir:

“Kendi nefisleri için bu kutsal türbenin yapımını yüce ve büyük başkomutan, dünyanın ve dinin kılıcı, İslâm’ın ve Müslümanların yücesi, halkın tacı, din başkanlarının dayanağı, zamanın direği saltanatın desteği, devletin ulusu, milletin yıldızı, ümmetin parlaklığı, yücelik güneşi, gazilerin ve muvahhitlerin yoldaşı, sınır savaşçılarının sığınağı, dinsizlerin ve dine sövenlerin öldürücüsü, zındıkları ve din değiştirenleri ezen, Halifeliğin direği, meliklerin ve sultanların yücesi, güçsüzlerin ve hastaların koruyucusu, yetimlerin ve zulüm görenlerin babası, zalimlerden hesap
sonran, Anadolu, Suriye ve Ermenistan’ı dize getiren, Alp Kutluğ, Uluğ Hümayun Yabgu Tuğrul Tekin Mengücekoğulları’nın övüncü, zaferleri çok Şahinşah’tır. O, kutlu şehit merhum Emir Gazi Mengücek’in oğlu İshak’ın oğlu Süleyman’ın oğludur ve Halifenin dayanağıdır. Allah devletini ve yasamını devamlı, gücünü artık kılsın. Tahtında uğurlu olmasını nasip etsin ve emr–i Hak erisince de ruhunu esirgesin.

Besyüz doksan yılının birinci ayında”

Bu kitabeden Şahinşah’ın, sağlığında 1194’de türbeyi yaptırdığı anlaşılır.
Kitabede Mengücek soyunun belirtilmesi de, ayrıca bir önem taşır.
İkinci kitabe mukarnaslı kavsara kemerinin üzerinde tek satır halinde görülür. Türbenin Şahinşah’a ait olduğunu belirten arapça metin söyledir:

“Haza türbet serif emir sipehsalar Seyfe’d–din Sahinsah bin Süleyman. el–mevt babe külle dahalehu.”

Üçüncü kitabe, ikinci yazıtın hemen altında yer alır. 25 x 50 cm.’lik arapça
kitabede ;

“Bi tarih sene isna ve tıs’in ve hamsemie”

ifadesiyle ŞahinŞah’ın 592 H./1196 M. yılında öldüğü belirtilir.

Dördüncü kitabe, girişin sağında olup ;

“Ahmed Tutbeg (?) İbn Behram el–Me (rag) i (?) ” ifadesiyle Meragalı Tutbeg ismi, usta adı olarak geçer. Sitte Melik Türbesi, 2006’da V.G.M. tarafından onarılmıştır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Yapı, içte ve dısta sekizgen planlıdır. Türbe, içten kubbe, dıştan külah örtülüdür . Yapıda cenazelik katına yer verilmemiştir. Doğu, batı ve güneybatı yönlerde üst bölümde mazgal pencereler görülmektedir. Sekizgen gövdenin güney yüzünde giriş açıklığına yer verilmiştir. Girişin iki yanındaki yüzeylerde iki çırtma niş kullanılmıştır.

Geometrik geçmelerden oluşan bir kuşak üzerindeki mukarnaslı bir kuşakla ve nihayetindeki yazı kuşağıyla konik külaha geçilmektedir. Külah, tas bir alemle son bulur.
Süsleme: Giriş kapısı lento taslı olup iki yandaki süslemesiz sütuncelerle
sınırlandırılmıştır. Süslemesiz olan bu sütunceler giriş cephesinde bir aykırılık göstermektedir. Köse sütuncelerine oturan kavsara, dört sıra halindeki mukarnas oylumlanmalarla dolgulanmıştır. Kapı söveleri, lento tası, mukarnas kavsaranın yan yüzeyleri ve üst kısmı, birbirini kesen sekizgen motiflerle tezyin edilmiştir. Kavsara kemerinin iki köşesinde birer rozet kullanılmıştır. Giriş cephesi, den–dan biçimli kaval
silmelerle sınırlandırılmıştır. Girişin güneydoğusundaki yarım daire kesitli çırtma niş (mihrabiye nişi) istiridye yivli bir kavsarayla son bulur. Niş, mazgal pencere hizasına kadar yükseltilmiştir. Güneybatıdaki niş de, yine yarım daire kesitli olup istiridye yivli bir kavsara ile saçak altına kadar yükseltilmiştir. Güneybatıdaki niş kaval silmelerle, güneydoğudaki niş ise birbirini kesen sekizgenlerin oluşturduğu bordürle sınırlandırılmıştır. Bu uygulama, Erzurum Kale Mescidi (XII. yüzyıl ortaları), Erzurum Emir Saltuk Kümbeti (1132–1168) ve Tercan Mama Hatun Türbesi (1168–1191) gibi
örnekler dışında görülmez. Bu doğrultuda yerel uygulamalar olduğu ve gayrimüslim sanatın bir sirayeti olarak kabul edilebilir.
Malzeme: Türbe, gri renkli kalker taşından inşa edilmiştir.

This tomb provides the world’s only engraving detailing the Mengücek dynasty. The inscription carved into the band on the base of the cone-shaped roof of the mausoleum serves as the singular document providing information about the titles, names, and lineage of Shahin Shah’s ancestors. The English translation of this inscription reads:

Here lies the sword of the world and religion, the sovereign of Islam and Moslems, the crown of the nation, the storehouse of religious knowledge, the standard bearer of time, the exalted leader of government , the shining light of the Islamic world , an exalted sun, God’s comrade of sacred warriors , the supporter of soldiers battling on the frontiers , the scourge of atheists, non-believers, and those who would renounce their faith, the defender of the Caliphate, treasured by the angels and the sultans, he whose arms sheltered the weak, the poor, orphans, the pernsecuted and those challenged by tyrants and the who brought the Anatolianr Greeks, the Syrians and the Armenians to their knees;

Alp Kutluğ Uluğ Hümayun Yabgu Tuğrul Tekin, Shahin Shah, the pride of the Mengücek dynasty and the father and Commander in Chief of Conquests, the son of Suleyman, the grandson of Amir İshak, and the descendant of the Martyr Gazi Mengucek. May he abide forever in the House of God, my this throne be auspicious, my his soul be saved upon his death. The first month of the year 590 (December / 1193)